Określenie bliźniego mianem “gównojada” nie koniecznie musi być obraźliwe. Wydać się może to nieco dziwne, ale w XVI wieku w Polsce zalecano spożywanie odpowiednio przygotowanych odchodów, jako środków leczniczych na różne dolegliwości. Fekalia stosować można też w okładach i maściach, a także wpychać sobie do tyłka.

Poniżej – przytoczony w całości rozdział z XVI-wiecznej księgi, poświęcony temu zagadnieniu. Sam język, którym dzieło było pisane, jest miejscami dosyć trudny w odbiorze. Widoczny jest brak konsekwencji w pisowni, niezbyt jasne, z dzisiejszego punktu widzenia, konstrukcje zdań i zasady stosowania znaków przestankowych. Nie jestem językoznawcą i postanowiłem nie wtrącać żadnych komentarzy i nie uwspółcześniać tego zabytkowego tekstu.

Myślę też, że nie jest wcale konieczne z mojej strony, bym go komentował i w inny sposób.

Maciej Polak

O ziolach y o moczy gich, o paleniu wodek z zioł, o oleykach przyprawianiu, o rzeczach zamorskich [...].

Florian Ungler (?-1536).
Druk. Hieronim z Wielunia (?-1550).
Data powstania dokumentu: 24 XII 1534

Layno po polsku Gowno.
Capitulum 237

Layno wszelkie iest gorącze w swey własnosci/ a stądże ma moc rozpuszczającą y przyciągającą / Między inszemi Łajny psie iest nalepsze ktory kosci gryzie / Mocz Layna psiego iest ta iż bolączki w gardle leczy / Warzyć ie z Gwożdzikhi w wodnosci wycisnąwszy ią z jablek / a tho bedzie Przylawszy ocztu trochę plocz tim a pomożeć. Też gdy sniego plastr uczynisz a bedziesz gardło okładał mało nietak uczyni. Też gdy ie wsuszysz na proch / a potim wziąwszy mleka gasić w nim gorącze kamienie, w wto mleko nasipać tego prochu a wypić/ Ten trunek czyrwoną niemoc zastanawia.

Layno dzieciecze ktoreby nicz nieiadło iedno kokhosze mieso a chleb. Też bolączki w gardle leczi zmieszawszy ie z miodem/ a okładać gardło.

Layno wilcze bolesć trzew leczy / a zwłaszcza te niemocz którą zową koliką / A tho gdy ie wypije sczym kolwiek / albo ie winem rospuscić, a na brzuch y około brzucha obłożyć/ Ale lepiey możeszli thakie mieć czoby było białe a czoby ie naleziono na cirniu albo na takim drzewie leżączym. / Potym ie włożyć na wilczą skore / a stey wełny kthorą naydziesz w thymże łaynie masz wyprząś nić / a tą nicią przywiezać do skori a zawinąwszy iakoby kłąb w te skore, zawiesić na gardło. Ale pierwey przeczyscić masz żywoth iaką purgaciją potim to zawiesić.

Bobki kozie / na bolączki / ociekliny, na kolana y na insze przeguby, zmieszać ie zmąką ieczmienną uczynić iako plasthr / a na thy miestcza gdy są bolestne przykładać / ale gdy ie roszczyniać masz / masz przyłać ocztu w wode ktorą bedziesz roszczyniał / Tha sprawa ma być ludziem grubym, prostim Na twardosć sledziony iest dobry then plasthr / Proch stych bobkow zmieszć z inemi rzeczami rospuszczaiączemi a uczynić plastr, ktory przykładać na ociekłe łono / Zmieszać bobki s sadłem a przykładać na miescze odgniecione Ukąszone od iadowitego chrobaka goij / Gdy ie da w piciu białeygłowie, upławy iey zbytnie płynącze zastanawia y żółthą niemocz goij.

Layno wołowe / to ma być lecie brane / iesth odmiekczaiącze bo trawę gije / ale iz zimie siano gije iest wysuszaiącze / przyciągaiącze, Ukhąszenie też od pczoły albo od szerszenia, od osy od szczmiela:leczi Człowiek wodnocielny ma sobie brzuch nim okładać / wyciąga żołtą wodnosć. Z ocztem rospuszczone / na sprzeliny y na odarcie gdinim obloży iest barzo dobre.

Layna gołebie starte z gorczyczą / z rzeżuchą / z ocztem a przylożyć na zimne członki / na stare niemoczy / iako łamanie w kosciach / w bolesci głowy / w bolesci grzbieta / bokow / y inszych członkow / ty wszytki niemoczy uspokaia / a wysusza ie.

Gołebicze Layno nagoreczsze ze wszech inych / Tho gdy zmieszasz z mąką ieczmieną a uczynisz plastr / then gdy przyłożysz na gus kthory bywa prawie na krczyczy [ ???? ] / rospądza gi / Bolączkhe zebraną przedziera kiedy na nie przyłożysz.

Owcze Layno pić z wodą wmieszawszy w nie wina / Niemocz padataczą oddala.

Kurze Layna niethak są gorącze iako gołębie / Gdy ie da pić z wodą a z ocztem / zaduszenie ktore bywa od iedzenia bedł:odeymuie, a to gdy sie go napije bedzie wraczał / a tak odydzie ta zadusz. Też kolike leczy.

Musze łayno żywot miekczy y parchy dla kthorych włosy z głowy lazą leczy.

Kozłowe Layno pite z winem żołtą niemocz leczy / a gdy ie pije z zioły wonnemi / umarły płod z żywota wypycha. Zastanowienie rzeczy niewiesciej przepuszcza, zmieszane s sadłem starem a stego uczinić plastr / przykładać gi na podogre / to iest na bolenie nog / bolesć od tego plastru przesthaie / Bolesć w stawach ktora bywa z wilkosci, wyciąga the wilkosć spriszczywszy to miestcze, a tak bolesć przestawa A to tak masz uczynić / przygrzać Layno kozłowe u ognia / pothym wziąć wełny a rozmoczyć tą w oleiu a włożyć to Layno w the wełne a wneth za ciepła przyłożyć na ti miestcza bolacze iakom namienił / to iest na podogre y indziey / bolesć uspokoia.

Musze Layno w oczcie rozpuszczone / thym głowe oblazłą mazać / włosy rosci / głowe parsziwą leczy / a tho gdy ie da pić z białem kadzidłem a z miodem / kamień z moczem pospołu wygania. Czopek sniego utoczyć takoby gomołeczka / zmieszawszy ie pierwey z mąką ieczmienną / a then czopek do zadku wetknąć / żiwot miekczi.